Drie onderwijs-struikelmomenten
En waarom een doorlopende leerlijn studievaardigheden geen luxe is (maar pure noodzaak)

Studievaardigheden alleen belangrijk in de onderbouw? Absoluut niet. Veel leerlingen redden het nog nét tot en met klas 3, maar komen in 4 havo/vwo of in hun vervolgopleiding hard in aanraking met het feit dat hun vertrouwde manier van leren niet meer werkt.

Er zijn drie typische onderwijs-momenten waarop het belang van vakoverstijgende studievaardigheden zichtbaar wordt:

1. Van basisschool naar brugklas: het plotselinge vakkencircus
Waar leerlingen op de basisschool werken met een overzichtelijk rooster en duidelijke structuur, krijgen ze in de brugklas ineens 12 -15 vakken in hun schoot geworpen. Ze moeten zelfstandig plannen, verschillende soorten huiswerk organiseren, toetsen voorbereiden en bijhouden wat wanneer af moet zijn. Dat is een enorme sprong en precies hier wordt het fundament gelegd voor alle jaren die volgen.

Welke vaardigheden hebben brugklassers écht nodig?

• Plannen en tijdinschatting: realistisch kunnen bepalen hoeveel tijd iets kost.
• Actief aantekeningen maken: Cornell, FOCUSnotes, aantekenmindmaps, schema’s - bewust informatie verwerken.
• Hoofd- en bijzaken scheiden: in vaak nieuwe, onbekende methodes, de basis voor leren leren.
• Huiswerk ‘toetsklaar’ zetten: niet alleen opdrachten maken, maar meteen de kennis verwerken.
• Effectieve leerstrategieën als gespreid leren: herhalen, actief ophalen van kennis, afwisselend leren en beeld en tekst combineren.

Veel leerlingen krijgen deze vaardigheden wel aangereikt, maar ze gebruiken ze pas echt als ze de urgentie voelen. En juist die urgentie ontbreekt in klas 1-2 vaak nog (‘ik lees het even door en haal een 7, dus waarom zou ik een mindmap maken?‘).

Daarom moeten scholen hier vroeg mee beginnen, vakoverstijgend én in een doorlopende leerlijn, zodat de vaardigheden mee verdiepen met de lesstof.

2. Van onderbouw naar profieljaren: het schokeffect
In februari 2019 schreef ik een van mijn meest gelezen blogs: Het struikelblok 4 havo/vwo.
De reacties waren massaal herkenbaar. Veel leerlingen die jaren prima meekwamen met ‘even lezen’ vallen in de profieljaren alsnog door de mand. Waarom?

Omdat de eisen in één klap veranderen:

• Toetsstof wordt omvangrijker en complexer.
• Het lestempo gaat omhoog.
• Er wordt veel meer inzicht, toepassing, analyseren en evalueren gevraagd.

En dat kun je pas als de basisvaardigheden stevig staan.

Wat gaat hier vaak mis?
Leerlingen horen in de onderbouw wel over studievaardigheden, maar zien geen noodzaak om ze toe te passen.
In de bovenbouw verandert data alleen is het dan vaak laat. Daarom is herhalen, verdiepen en toepassen in verschillende vakken cruciaal.

Want zonder:

• actieve aantekeningen,
• slim en haalbaar plannen,
• regelmatig herhalen en strategieën als actief ophalen van kennis, afwisselend leren en beeld en tekst combineren, is het bijhouden van het tempo in 4-5 havo/vwo of 4-6 vwo bijna onmogelijk.

Een doorlopende leerlijn voorkomt een enorme knauw in zelfvertrouwen bij leerlingen die ineens merken: ‘Ik kan dit niet meer op mijn oude manier.’

3. Van vo naar mbo/hbo/wo: volledige zelfredzaamheid
En dan valt de begeleidingsstructuur grotendeels weg. Studenten krijgen tentamens over drie maanden, draaien mee in werkgroepen, volgen colleges, werken aan projecten, combineren een bijbaan met een sociaal leven en moeten zélf de grote hoeveelheid stof plannen en verwerken. Veel studenten worstelen hiermee. Het uitvalpercentage in het eerste jaar schommelt al jaren rond de 15-20%.

Waarom vallen studenten uit?
Niet omdat ze het niveau niet aankunnen.

Maar omdat ze nooit hebben geleerd:

• studiestof ‘toetsklaar’ te verwerken, wat met complete boeken leren voor een tentamen essentieel is,
• actief aantekeningen te maken tijdens colleges,
• een grote hoeveelheid informatie te structureren,
• ver vooruit te plannen en zich daaraan te houden.

Wie dit in de bovenbouw goed onder de knie krijgt, begint met een enorme voorsprong aan het mbo, hbo of wo.

Wat kan jullie school doen?
1. Bouw een doorlopende leerlijn studievaardigheden vanaf de brugklas tot en met het examenjaar.
Niet ieder jaar opnieuw beginnen, maar logisch voortbouwen.

2. Combineer vaardigheden tot één effectief systeem.
Losse tips (“Maak een mindmap!”) werken niet.
Leerlingen hebben een samenhangend geheel nodig van plannen, aantekeningen maken, verwerken en herhalen.

3. Herhaal, herhaal, herhaal.
De vaardigheid die in klas 1 niet wordt gebruikt, is in klas 3 ineens wél nodig.
En wat in klas 3 wordt aangeleerd, moet in klas 4-5-6 worden verdiept.

Eén werkboek + één theorieboek voor alle leerjaren, dat maakt de all-in-one mentormethode Studielift123 zo krachtig.

Eén uniforme aanpak voor brugklas t/m examenjaar, waarin leerlingen structureel worden ondersteund in:

• Studievaardigheden
• Sociale vaardigheden
• Groepsvorming & samenwerken
• Persoonlijke ontwikkeling
• LOB
• Burgerschap
• Mediawijsheid

Met één set boeken bouw je aan een doorlopende leerlijn die leerlingen niet alleen helpt in de onderbouw, maar hen voorbereidt op het échte werk: hun vervolgopleiding én hun toekomst.

Vraag nu de brochure aan of plan direct een uitgebreide Zoom-presentatie met mij in via deze link. Dan licht ik de hele methode toe en laat jullie het online mentorportaal zien. Natuurlijk bespreken we meteen wat jullie zoeken en hoe Studielift123 daarin een versterkende rol kan spelen.

Ik spreek je graag,

Annemieke Groeneveld
Studielift BV